Het Wilde Westen is een uiting van Amerikaanse folklore. Het is een manier om de pioneerssamenleving te beschrijven zoals die vanaf begin zeventiende eeuw tot 1912 bestond. De reden dat juist het jaartal 1912 gebruikt wordt als einde van de periode waarin er sprake was van het zogenaamde Wilde Westen, is omdat in dat jaar Arizona en New Mexico als laatste westelijke staten toetraden tot de Verenigde Staten. Van oorsprong noemt men het deel van Noord-Amerika dat nog niet door de kolonisten bevolkt was, het westen. Er was een denkbeeldige lijn, de zogenaamde ‘frontier’, die eerst ten westen van de Appalachen lag, maar die in de loop van de tijd meer westwaarts opschoof. In de loop van de negentiende eeuw lag de frontier rond de 100 graden westerlengte en aan het begin van de twintigste eeuw vormde de Grote Oceaan de nieuwe frontier. Op dat moment was heel Noord-Amerika met uitzondering van de Pacifische eilanden ontdekt en bewoont door kolonisten.
De kolonisten die vooral in de negentiende eeuw westwaarts trokken, werden pioniers genoemd. Zij vertrokken uit de reeds georganiseerde staten om zich in het tot dan toe onbekende westen te vestigen. Het ontbreken van een goed georganiseerde centrale overheid, de voortgaande strijd met de oorspronkelijke bewoners, het eindeloze zuipen en gokken in saloons en het grote aantal gewapende conficten zorgden ervoor dat het westelijke en centrale deel van wat we nu als de Verenigde Staten kennen, een groot deel van de negentiende eeuw als het Wilde Westen gezien werd.
Je ziet dat het gebied dat als Wilde Westen gezien werd, in de loop der jaren opschoof. Eerst was het vooral het centrale gebied van de VS, dat westelijk van de Appalachen lag, het westen. De rivier Mississippi vormde later de begrenzing en uiteindelijk waren het vooral de Rocky Mountains en de Great Plains die als het Wilde Westen beschouwd werden. Omdat California al bewoond was, wordt deze staat traditioneel niet tot het Wilde Westen gerekend.
Romantisering van het Wilde Westen
Er zijn tal van factoren waardoor het westen de bijnaam ‘Wilde Westen’ kreeg. De entertainmentindustrie heeft hier met de western sterk aan bijgedragen. Het leven in het Wilde Westen werd geromantiseerd. Want was is er mooier dan een verhaal vol wraak en hebzucht binnen ruige settings. De veeboeren uit die tijd werden weggezet als stoere cowboys. De oorspronkelijk bewoners, de indianen, hadden een voortdurende strijd met de pioniers die hier kwamen om hun land en vee in te pikken. Massale gevechten werden soms gestreden, waarbij de indianen niet zelden als bloeddorstige primitievelingen weggezet werden. Dat de western duidelijk vanuit een blank perspectief gemaakt werd, blijkt daar wel uit.
De western kreeg in de loop der jaren allerlei subgenres. De meest bekende hiervan is waarschijnlijk de spaghettiwestern. Deze films werden vooral opgenomen in Spanje en Italië. Omdat de makers Italianen waren, kregen deze westerns de bijnaam spaghettiwestern. Kenmerkend was het gebrek aan dialoog en de grote hoeveelheid actie. Sergio Leone gold als een grote filmregisseur binnen dit genre. Hij heeft enkele klassiekers achter zijn naam staan zoals ‘The Good, the Bad and the Ugly’ en ‘Once Upon a Time in the West’. Een commercieel succes werden de films met Bud Spencer en Terence Hill. Deze komische varianten op de western werden op een bijna slapstickachtige manier gefilmd.
Tegenwoordig is de western een genre dat amper nog gebruikt wordt. Als er al een western gemaakt wordt, is dit vaak en zogenaamde revisionistische western. Een mooi voorbeeld hiervan is de in 2012 uitgebrachte film ‘Django Unchained’ van door de beroemde filmmaker Quentin Tarantino.
Het Wilde Westen tegenwoordig
Wie een vakantie maakt in de Verenigde Staten, die kan op uiteenlopende manieren kennismaken met de historie van het Wilde Westen. Laten we eerst beginnen met te zeggen dat het westen niet altijd zo wild was als dat de legendes ons willen doen geloven. Over het algemeen waren het vooral pioniers die vooral een boerenleven gingen leiden in de westelijke gebieden. Het waren vooral veehouders die op hun goed georganiseerde ranches vaak een uitstekend leven hadden. Daarnaast woonden er vooral indianen in dit gebied, die tegenwoordig bij voorkeur American Indians of Native Americans genoemd worden. Dat de indianen de strijd om de ruimte verloren hebben, blijkt uit het feit dat veel afstammelingen van deze oorspronkelijke bewoners tegenwoordig in reservaten wonen.
De kans dat je iemand met een cowboyhoed of cowboylaarzen tegenkomt is in een deel van de VS nog wel vrij groot. Met name in de staten Montana, Idaho en Wyoming is deze kledingstijl nog vrij gebruikelijk. Niet dat je mannen massaal als cowboys door de straten ziet lopen (of op een paard ziet zitten), maar zeker in de dorpen en kleine stadjes op het platteland is het geen ongewoon verschijnsel. Daarnaast zie je verschillende elementen die wij met het Wilde Westen associëren, terug in architectuur, namen en gebruiksvoorwerpen. Denk aan huifkarren en koetsen.
Indianen
De strijd tussen indianen en cowboys vormen een geliefd onderwerp binnen de westerns. Er is redelijk wat afgevochten tussen de oude en nieuwe bewoners van Amerika. Maar minder dan je op basis van de verhalen zou geloven. Na een gewelddadig begin, waarin de Spanjaarden complete stammen vernietigden, waarbij honderdduizenden indianen om het leven kwamen, was er een periode waarin de Europeanen vooral op basis van allianties naast elkaar gingen leven. In de negentiende eeuw laaide het geweld tussen de indianen en kolonisten flink op, mede omdat de kolonisten op grote schaal land inpikten en de bizons vrijwel uitroeiden. Bizons waren voor de indianen essentieel. Het resultaat is bij veel mensen bekend: de indianen trokken aan het kortste eind en leven vooral in een aantal reservaten.
In het dagelijks leven zien indianen er qua kleding niet anders uit dan een gemiddelde Amerikaan. vandaar dat je tijdens je vakantie in de Verenigde Staten geregeld met een indiaan te maken zult krijgen zonder dat je het in de gaten hebt. Bijvoorbeeld bij een tankstation achter de kassa, in een restaurant of achter de receptie van een hotel. Redelijk wat Native Americans verdienen hun geld in de dorpen en steden die buiten de reservaten liggen.
Het moment om indianen in hun traditionele outfits te zien, is tijdens een zogenaamde powwow. Dit is een feestelijke ceremonie waarbij indianen samenkomen om te dansen, zingen en muziek te maken. Wij hebben het geluk gehad om tijdens een rondreis door het westen van Amerika bij toeval een powwow bij te kunnen wonen in North Browning, Montana. Dit stadje ligt in het reservaat van de Blackfoot.
Lewis en Clarke
Een belangrijk onderdeel in de geschiedenis van het Wilde Westen is de expeditie van Lewis en Clarke. In 1804 werden de ontdekkingsreizigers Meiwether Lewis en William Clarke door de toenmalige Amerikaanse president Thomas Jefferson op expeditie gestuurd om kennis te vergaren over het westelijk deel van Amerika. Tijdens de bijna drie jaar durende expeditie werd de basis gelegd voor de latere Oregon Trail die pioniers naar het westen leidde. Een plek waar je een deel van de expeditieroute kunt ervaren zoals ook Lewis en Clarke hem beleefd moeten hebben, is de Gates of the Mountains. Dit is een zogenaamd wildernisgebied langs de rivier Missouri. Hier mogen geen wegen aangelegd of gebouwen gebouwd worden, waardoor de natuur vrij zijn gang kan gaan.
Meiwether Lewis schreef in zijn expeditiejournaal op 19 juli 1805 het volgende over dit gebied:
“this evening we entered much the most remarkable clifts that we have yet seen. these clifts rise from the waters edge on either side perpendicularly to the height of 1200 feet. … the river appears to have forced its way through this immense body of solid rock for the distance of 5-3/4 Miles … I called it the gates of the rocky mountains.”
Tegenwoordig kun je in het zomerseizoen dit gebied verkennen door middel van een boottocht. Duurt ongeveer twee uur en vertrekt zo’n 30 kilometer ten noorden van de stad Helena (Montana).
Dieven en revolverhelden
De tijd van het Wilde Westen bracht de nodige criminaliteit met zich mee. Denk aan het elkaar bestelen van zilver of goud, het stelen van vee of het overvallen van postwagens en treinen. Menig crimineel uit de negentiende eeuw heeft een cultstatus gekregen door westerns, boeken en stripverhalen. Vaak werd de waarheid flink aangedikt om de bandieten een iconische status mee te geven. Bekende voorbeelden hiervan zijn William Henry McCarty, alias Billy the Kid, Jesse James, Calamity Jane (die werkelijk Martha Jane Cannary heette) en Butch Cassidy (geboren als Robert LeRoy Parker). Dankzij de stripverhalen van Lucky Luke zijn de Daltons erg bekend geworden. Een grappig feit is dat de bekendste Daltons uit de strip fictieve neven zijn van de werkelijke Daltonbende, die al vroeg in de reeds de dood vonden.
Van Butch Cassidy, de berichte trein- en bankrover, kun je het huis bezoeken waarin hij opgegroeid is. Deze ‘Robin Hood van het Westen) was geboren in Beaver (Utah), maar groeide uiteindelijk op een bescheiden ranch nabij Circleville (Utah) op. Deze woning ligt tegenwoordig langs Highway 89 die van Salt Lake City richting de staat Arizona loopt.
Mijnstadjes
Een redelijk belangrijk element binnen het Wilde Westen vormen de voormalige mijnstadjes. De Californische goldrush trok duizenden gelukszoekers naar California en andere delen van westelijk Amerika. Volgens de overlevering duurde de goudkoorts van 1848 tot 1854. Slechts zes jaar dus. Wat niet iedereen weet, is dat de zilverkoorts groter was dan de goudkoorts. Verspreid door het westen ontstonden een groot aantal mijnstadjes rondom de snel opgezette zilvermijnen. Net zo snel als dat deze stadjes (eigenlijk meer dorpen dan steden) opgezet werden, liepen ze weer leeg. Er was veel minder te halen dan men hoopte. De droom om rijk te worden van zilver, goud of andere (edel)metalen spatte voor de meeste mensen snel uiteen. Het geld dat wel verdiend werd, ging net zo hard er weer doorheen in de saloons.
Sommige voormalige mijnstadjes zijn geheel verdwenen. Anderen zijn als spookdorpen achtergebleven als een herinnering aan lang vervlogen tijden. Een deel van de mijnstadjes is uitgegroeid tot ene openluchtmuseum. Denk hierbij aan onder andere Nevada City en Virginia City in Montana. Dit zijn geweldige plekken om de sfeer van het echte Wilde Westen op te snuiven.
Ranches
Waar niet iedereen aan denkt als het om het Wilde Westen gaat, zijn de vele ranches die in die periode ontstaan zijn. Vaak verwart men een ranch met een boerderij. Dat is niet helemaal terecht. In het geval van een ranch gaat het om een gebied dat gebruikt wordt voor het fokken van grazend vee. Denk hierbij aan koeien, paarden, schapen, wapiti’s of bizons. De veehouder wordt meestal rancher of stockgrower genoemd. Dit waren vroeger de echte cowboys. Het typische door Hollywood geschapen beeld van de cowboy als revolverheld is meer fictie dan waarheid.
Tot de ranch behoorden op ook alle gebouwen binnen het gebied stonden. De ranch-eigenaar woonde met zijn familie in het grootste huis. Het was niet ongebruikelijk dat knechten ook op het terrein woonden. De grotere ranches hadden zelfs een eigen winkel, een schooltje en soms zelfs een eigen kerkje. Binnen de VS kun je verschillende historische ranches bezoeken, zodat je kunt ontdekken hoe het leven van de echte cowboys er in de negentiende eeuw uitzag. Een mooi voorbeeld hiervan is de Grant–Kohrs Ranch National Historic Site. Het was de van oorsprong Duitse veebaron Carsten Conrad Kohrs die de in 1862 gestarte Grant ranch nabij Deer Lodge uitbreidde tot een veehouderij van maar liefst 40.000 vierkante kilometer. Dat is bijna net zo groot als heel Nederland.
Monument Valley
Zoals je in veel boeken over het Wilde Westen leest, speelde het leven zich in eerste instantie vooral af op de op de prairie. Deze enorme grasvlaktes domineren het landschap in het centrale deel van de Verenigde Staten. Op het moment dat de Rocky Mountains en het Grote Bekken tot het westen begonnen te horen, kwam er steeds meer variatie in de soorten landschap. Vanwege uiteenlopende redenen gebruikte de filmindustrie vooral de droge landschappen in Nevada, Utah en Arizona om westernfilms op te nemen. Hierdoor bestaat bij veel mensen het idee dat het echte Wilde Westen er vooral zo uitgezien moet hebben. Een zeer geliefde filmlocatie is het gebied dat we tegenwoordig kennen als Monument Valley. Dit door de Navajo indianen beheerde nationale park bestaat uit een vooral roodbruin landschap met verschillende unieke rotsformaties. Het park is tegen betaling te bezoeken. Wij vinden Monument Valley een echte aanrader om doorheen te rijden. Trek daar toch wel minstens een halve dag voor uit als je de nodige stopmomenten in wil lassen.
Monument Valley ligt nabij Four Corners; de plek waar de Amerikaanse staten Utah, Colorado, Arizona en New Mexico bij elkaar komen. Wie wil overnachten nabij de ingang van het park, die komt al snel terecht in het tevens door de indianen beheerde Gouldings Lodge. Het dichtst bij gelegen dorp met enige voorzieningen is Kayenta, dat op ongeveer 40 kilometer rijden ligt.
